De Friese volkslegers tussen 1480 en 1560

Details

Met een editie van De Monsterlijsten van Friesland 1552 en Ameland 1558, door P.L.G. van der Meer en J.A. Mol

In de late middeleeuwen deden vrije mannen overal in Noordwest-Europa als dienstplichtigen mee aan raids, belegeringen en veldslagen. Omdat ze als amateurs te boek staan, heeft de militaire geschiedschrijving tot dusver weinig oog voor hun inzet gehad. Dit boek wil hierin verandering brengen. Het gaat over de volksweerbaarheid en volksbewapening in Friesland tussen 1480 en 1560, een tijdvak waarin vaak en fel is gevochten in de Noordelijke Nederlanden. Hans Mol beschrijft de samenstelling en ontwikkeling van de Friese boeren- en burgermilities. Hij onderzoekt tevens waarom de zelfverdediging van de Friezen uiteindelijk faalde bij hun streven om hun politieke autonomie te bewaren. Hoofdbron voor deze studie is een omvangrijke serie monsterlijsten uit 1552 die voor zes steden en veertien Friese plattelandsdistricten zijn overgeleverd. Ze bevatten per dorp of wijk uitvoerige beschrijvingen van alle weerplichtige mannen met hun namen en uitrusting. Het boek bevat een editie hiervan.

Erwin Boers in Leeuwarder Courant (23 november 2017):
‘De Friese volkstrots berust voor een belangrijk deel op heldenverhalen uit de late middeleeuwen. Denk aan Grutte Pier of de slag bij Warns. Die verhalen zijn soms versimpeld of aangedikt met verzinsels, maar er zit zeker een kern van waarheid in: de Friese bevolking liet niet over zich heen lopen en de mannen waren strijdlustig als het er op aankwam. Het ging echter lang niet altijd om spontane vechtlust, want er bestond dienstplicht voor alle gezonde mannen van zestien tot zestig jaar. In tijden van oorlog of gevaar moesten vooral de jongeren zich melden, liefst met een wapen en een harnas. De adellijke families stelden wapenbezit daarom verplicht en controleerden het ook: zowel in de grietenijen (gemeenten) als in provinciaal verband. Vandaag verschijnt hierover een boek van historicus Hans Mol (Fryske Akademy): De Friese volkslegers tussen 1480 en 1560. Uit deze periode is een aantal “monsterlijsten” bewaard gebleven. Dit zijn overzichten van alle huishoudens met de aanwezige wapens. Peter van der Meer van de Fryske Akademy hielp Mol bij de bestudering hiervan.’